EDEBİYATTAN
SİNEMAYA UYARLAMALAR–9
Bu ay, bir roman veya çizgi roman uyarlaması değil,
bir öyküden uyarlamayı daha doğru bir ifadeyle bir öyküyü ve bu öyküden
esinlenerek yapılmış filmini inceleyeceğiz. Öykümüz ve filmimiz: “Blow Up”, Türkçe’ye
uyarlanmış ismiyle “Cinayeti Gördüm”.
BİR FOTOĞRAFÇININ OBJEKTİFİ
VE YAŞADIKLARI İLE İLGİLİ “CİNAYETİ GÖRDÜM” ÖYKÜSÜ VE KİTABI:
Julio Cortazar’ın “Oyunun
Sonu” (End Of The Game) isimli öykü kitabında, orijinal ismiyle “Las Babas del Diablo”;
İngilizce’ye “Devil’s Drool” olarak çevrilen bir öyküsü de bulunuyordu. Türkçe’ye
“Şeytan’ın Saçmalaması” ya da “Şeytan’ın Salyası” olarak çevrilebilecek,
çeşitli imgelerle yüklü bu öykünün ismi, bir filme esin kaynağı olduktan sonra;
öykünün sonraki basımlarında ismi değişecek ve “Blow Up” (“Büyütme” veya “Şişirme”)
ismini alacaktı. (Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisine göre Cortazar’ın
öyküsünün Türkçe isim karşılığı olarak “Blow Up”= ”Büyüdükçe” olarak anlamı
gösterilmektedir.) Daha sonradan öyküye ve filme verilen “Cinayeti Gördüm”
ismi, muhtemelen pazarlaması daha kolay olduğu ve daha cazip bir isim olduğu için tercih
edilmiştir.
Bu öykünün konusu basitti ve
öykü de kısa bir öyküydü. Paris’te yaşayan Şili asıllı bir çevirmen olan
Roberto Michel, boş zamanlarında amatör fotoğrafçılık da yapmaktadır. Bir gün yaptığı
yürüyüş sırasında bir parkta bir çift görür. Aralarında bir anne-oğul kadar yaş
farkı olan bu çiftin birbirlerini daha yeni tanıyan veya yeni tanışmış kişiler
olduğunu fark eder ve onları gözetlemeye başlar; en uygun anlarında da
fotoğraflarını çeker…Öykü, bu olayın görüntüsünde anlatıcı Michel’in karmaşık
duygu, düşünce ve tepkilerine ağırlık veriyor.
Can Yayınları’nın “Cinayeti
Gördüm” ismiyle yayınladığı öyküler, yazar Cortazar’ın iki farklı öykü
kitabından derlenen toplam 13 öyküden oluşmaktadır. Bu kitaptaki öykülerin çoğu
“Final del Juago (1956)_ End Of The Game” isimli öykü kitabından ve daha azı da
Bestiario (1951) ile Las Armas Secretas (1964) isimli öykü kitaplarından derlenmiştir.
Türkçeye nitelikli bir çeviri olarak hem bir yazar hem de bir çevirmen olan
Nihal Yeğinobalı tarafından kazandırılmıştır. İlk baskısını 1996 yılında yapmış
olan öykü kitabı halen son baskısı olan 3’ ncü baskısını 2009 yılında yapmıştır.
“CİNAYETİ GÖRDÜM” ÖYKÜSÜNDEN
BAZI SATIRLAR:
“ …Tükenmişlikle baş etmenin birçok yollarının en iyilerinden biri
fotoğraf çekmektir; insan bu beceriyi çok erken yaşta edinmeli, çocuklara
öğretmelidir; çünkü disiplin, estetik eğitim, keskin göz, sağlam sinirli eller
gerektirir. Sıradan bir foto muhabir gibi pusuda yatıp yalanlar yakalamak,
Downing Sokak No. 10’dan çıkan VIP’lerin şapşal silüetini şipşaklamak değil
benim söylediğim. İnsan elinde fotoğraf makinesiyle dolaşırken hangi konuda
olursa olsun gözünden hiç bir şey kaçırmamakla sanki yükümlüdür. Güneş
ışınlarının birden kıvançla eski bir duvardan yansımasını, bir somun ekmek, bir
şişe sütle evine giden bir kız çocuğunun saç örgülerinin kopardığı koşuyu
kaçırmamak zorundadır. Fotoğrafçı her zaman makinesinin sinsice yaptığı
baskılara karşın kendi kişisel dünya görüşünde direnmeye çalışır…
… Her şeyi makinenin penceresine sığdırarak fotoğrafını çektim.
İkisinin de beni görmüş olduklarını o zaman anladım. Durmuş bana bakıyorlardı.
Çocuk şaşırmış, soru sorar gibiydi. Ama kadın sinirlenmişti; yüzü de gövdesi de
sımsıkı bir düşmanlık belirtiyordu: oyuna gelmiş ufak kimyasal bir hayale
yansıyarak küçük düşmüştü…
…Kadın kimsenin izinsiz
fotoğraf çekmeye hakkı olmadığını söyleyerek filmi ona vermemi istedi. Düzgün
bir Paris aksanı taşıyan, tınısıyla canlılığı giderek artan buruk, duru bir
sesle. Bana gelince, filmi elimden alıp almayışı umurumda değildi. Gelgelelim
beni tanıyan kime sorarsanız söyler size: Benden bir şey isteyecekseniz
tatlılıkla isteyin. Bu yüzden ben de kamuya açık yerlerde fotoğraf çekmenin
yasak olmadığı, tersine özel ve tüzel kişilerce onaylandığı görüşünü dile
getirmekle yetindim…” (Can Yayınları- 3 ncü Baskı Kasım 2009)
YAZAR JULİO
CORTÁZAR KİMDİR?
Gerçek ve tam ismiyle Jules
Florencio Cortazar, sonradan tanınan ve bilinen ismiyle Julio Cortazar, 26
Ağustos 1914’de Brüksel’de (Belçika) doğdu. Aslında Arjantin’li olan yazar,
kısa hikaye, roman ve deneme yazıları ile ünlendi. Ailesinin yaşadıkları
yerleri değiştirmeleri ile Zürih, Barselona gibi yerlerde kısa süreli kaldı ve
anne babasının boşanmaları ile tekrar Buenos Aires’e döndü. Arjantin’de öğrenim
gördükten sonra, öğretmenlik ve çevirmenlik yaptığı sıralarda Peron hükümetinin
uygulamalarından duyduğu düş kırıklığıyla ülkesini terk ederek Paris’e
yerleşti. 1981’de Fransız uyruğuna geçti ama Arjantin vatandaşlığından da
ayrılmadı.
1950’li yıllarda 40’lı yaşlarında yayımlanan Hayvan Öyküleri, Oyunun
Sonu, Gizli Silahlar isimli öykü kitaplarını, 1963’de başyapıtı kabul edilen
Seksek isimli romanı izledi. Bu romanında geleneksel romanın olay örgüsünü
altüst eden bir yapı kurdu. Üstelik belli bir sona ulaşmayan açık uçlu bir
romandı. Ayrıca, Manuel’in Kitabı ve Mırıldandığım Öyküler kitapları da önemli
eserleri arasındadır. Edgar Allan Poe’nun yapıtlarını İspanyolca’ya çeviren
Cortazar, son yıllarında kendini insan haklarına adadı ve UNESCO’da çalıştı. 12
Şubat 1984’de 70 yaşında Paris’te öldü.
Meslektaşı ve vatandaşı Borges ile birlikte çağdaş
Arjantinli yazarların en büyüklerinden biri kabul edilir. Latin Amerika
öykücülüğü denilince akla önce Jorge Luis Borges, sonra Cortazar gelir. Her
ikisi de “büyülü gerçeklik” denilebilecek alanda yazmışlardır. Cortazar’ın, öykülerde